KUBIT Sp. z o.o. - Publikacje i wywiady

Publikacje i wywiady:

Zapraszamy do zapoznania się z artykułem pt.:
"Dom energooszczędny"
autorstwa arch. Agnieszki Kubit
zamieszczonym w numerze 3/2015 miesięcznika Własny Dom

W obliczu wszechogarniających nas informacji o wyczerpujących się światowych złożach surowców energetycznych, narastającym kryzysie energetycznym w Europie, czy postępującej degradacji środowiska naturalnego w następstwie wieloletniej nieodpowiedzialnej gospodarki jego zasobami, coraz powszechniejsza staje się świadomość, że w przyszłości koszty energii mogą stać się największą składową również naszych domowych wydatków.
Rodzi to w sposób oczywisty obawy o możliwość utrzymania naszego wymarzonego domu, szczególnie w przyszłości, gdy będziemy już chcieli spokojnie odpoczywać i korzystać ze zgromadzonych przez okres pracy zawodowej dóbr.
Zmiany struktury demograficznej nowoczesnych społeczeństw powodujące kryzys dotychczas funkcjonujących systemów emerytalnych potęguje jedynie nasze obawy o przyszłość.
Nie dziwi więc coraz większa popularność pojęcia "energooszczędność" w odniesieniu do naszych nowo budowanych domów.
Pieniądze zainwestowane dziś, gdy mamy możliwości ich zarobienia, a ceny energii jeszcze nie przytłaczają, pozwolą ograniczyć do minimum wydatki w przyszłości, gdy, być może będziemy chcieli skupić się na ważniejszych, niż rachunek za gaz, sprawach.
Brzmi jak apokalipsa? Niekoniecznie. Powiedzmy, że lepiej niż odwrotna hipoteka. Na pewno jednak warto przyjrzeć się niektórym z dostępnych na rynku rozwiązań.
Proponujemy Państwu ich zestawienie w postaci 10 grup tematycznych - powiedzmy: "zasad".

Przygotowując opracowanie przyjęto jako schemat chronologię procesu inwestycyjnego, tak by ułatwić czytelnikowi optymalny dobór rozwiązań i uniknąć niepotrzebnych i kosztownych przeróbek w późniejszym okresie.
Należy zwrócić uwagę, że wiele z przedstawionych uwag powinno zostać uwzględnionych już na wstępie, przy opracowywaniu projektu architektonicznego, a nawet przy wyborze działki pod wymarzony dom.
Nie oznacza to oczywiście, że omówionych pomysłów nie można wykorzystać wybiórczo, np. do modernizacji już istniejącego domu.

Dobór odpowiedniej działki budowlanej, na której w sposób optymalny pod względem energetycznym usytuujemy budynek, jest pierwszym i jednym z podstawowych elementów, na które należy zwrócić uwagę planując budowę domu energooszczędnego. Istotne znaczenie podczas wyboru działki budowlanej ma również jej otoczenie, gdyż na przykład na terenach górskich działka może być usytuowana w taki sposób, by uchronić nasz budynek przed nadmiernie wychładzającymi wiatrami, a w obszarach leśnych budynek można usytuować tak, aby nie był nadmiernie zacieniony. Należy zwrócić również uwagę na to, czy kształt działki nie "wymusi" nieenergooszczędnej, na przykład zbyt wąskiej bryły budynku. Kolejnym, niezmiernie ważnym elementem, o którym należy pamiętać chcąc wybudować dom energooszczędny, jest odpowiednie położenie budynku względem stron świata. Pomieszczenia dziennego pobytu należy sytuować po stronie południowej i południowo - zachodniej, pomieszczenia gospodarcze, pomocnicze i kuchenne natomiast, po stronie północnej. Dobrze jest zadbać o to, aby naświetlona, południowa elewacja budynku nie była przysłonięta np. przez budynki, ukształtowanie terenu, czy chociażby zieleń wysoką, którą zamierzamy posadzić na własnej działce. Na terenach górskich ze względu na silne wiatry budynki powinny być bardziej od nich osłonięte, lepiej dogrzane i bardziej szczelne. Z tych samych powodów powinno się minimalizować otwory okienne na elewacjach nawietrznych. Drzewostany, czy inne elementy otaczające, które osłaniają budynek, z jednej strony chronią przed nadmiernymi wiatrami, oraz nadmierną utratą ciepła w okresach zimowych, ale jednocześnie uniemożliwiają dogrzanie budynku przez słońce. Powyższe uwagi dotyczące usytuowania budynku odnoszą się również np. do analizy zasadności montowania kolektorów słonecznych na dachu budynku. Na te i inne podobne wątpliwości powinien oczywiście znaleźć odpowiedź Państwa doradca - architekt.

Niewątpliwym jest, że optymalny dobór bryły budynku jest jednym z kluczowych zagadnień przy budowie domu energooszczędnego. Bryła ta powinna być jak najbardziej zwarta, czyli mieć jak najmniejszą sumaryczną powierzchnię ścian zewnętrznych, tarasów, czy podcieni, tak aby zminimalizować utratę ciepła w okresach chłodu. Przy czym należy pamiętać, że większe znaczenie ma minimalizacja powierzchni tarasów niż ścian zewnętrznych, gdyż budynek więcej ciepła traci przez przegrody poziome nadziemne, bowiem lżejsze ciepłe powietrze gromadzi się pod nimi i przedostaje na zewnątrz. Planując budowę budynku energooszczędnego należy rozważyć zasadność wbudowywania garażu w główną bryłę budynku, a już na pewno bezpośredniego przejścia z garażu do budynku. Należy pamiętać, że bramy garażowe są nieszczelne, co powoduje ochładzanie pomieszczenia garażu, a co za tym idzie przyległych pomieszczeń budynku (np. kuchni). Przy planowaniu optymalnej bryły budynku należy oczywiście uwzględnić jego lokalizację i otoczenie - być może warto na terenach, gdzie często wieją intensywne wiatry z określonego kierunku (np. nad morzem) zwęzić nawietrzną elewację, lub zminimalizować ilość okien i drzwi zewnętrznych na tej elewacji, a samą ścianę bardziej docieplić i lepiej uszczelnić. Kolejnym ważnym elementem bezpośrednio wpływającym na energooszczędność budynku jest kształt jego dachu. Trudno jednoznacznie potwierdzić przewagę jednej formy dachu nad drugą. Niejako utrwalone tradycją dachy dwu- i wielospadowe zmniejszały gromadzenie się pokrywy śnieżnej, a bardziej prostopadły w ich przypadku kąt padania zimowych promieni słonecznych ułatwiał ich nagrzewanie w okresach chłodu. Warto jednak podkreślić że im bardziej skomplikowana bryła dachu tym większe prawdopodobieństwo powstania licznych, trudnych do zlokalizowania mostków termicznych, które mogą zniweczyć energooszczędność domu. W takim przypadku staranność wykonania przez doświadczonego fachowca ma fundamentalne znaczenie. W związku z tym, że najwięcej ciepła budynek traci właśnie poprzez dach, jak również poprzez dach budynek może bardzo się przegrzewać należy przede wszystkim dopilnować odpowiedniego i zgodnego ze sztuką budowlaną wykonania tej części budynku poprzez powierzenie kontroli nad ekipą wykonawców odpowiedniemu specjaliście. Przy projektowaniu budynku nie wolno pominąć również optymalnego usytuowanie przeszkleń. Podstawową zasadą jest minimalizacją sytuowania okien na elewacji północnej co powodowane jest gorszą izolacyjnością okien niż ścian. Z drugiej strony maksymalizacja przeszkleń na elewacji południowej umożliwia dogrzanie pomieszczeń w okresach nasłonecznienia. Należy jednak równocześnie zabezpieczyć obiekt przed przegrzaniem w okresie letnim, na przykład poprzez montaż ruchomych, automatycznych żaluzji, odpowiednio ustawiających się zależnie od intensywności nasłonecznienia. Oczywiście powyższe i inne zagadnienia najlepiej rozstrzygnie dla Państwa architekt, który na co dzień zajmuje się podobnymi problemami jako ekspert w swojej dziedzinie.

Generalnie należy zaznaczyć że większe znaczenie dla ostatecznego efektu energooszczędności budynku ma prawidłowe i zgodne ze sztuką budowlaną jego wykonanie, niż rodzaj użytych materiałów. Zarówno w konstrukcji drewnianej, jak i murowanej można stworzyć budynek o minimalnym zużyciu energii cieplnej, a w każdym indywidualnym przypadku, należy rozważyć wiele różnorodnych aspektów dotyczących lokalizacji, bryły budynku, warunków klimatycznych, ale także budżetu inwestora. Konstrukcja budynku powinna być dostosowana do warunków lokalnych, natomiast użyte materiały, takie jak: stolarka okienna, drzwiowa, bramy garażowe, tynki i okładziny powinny gwarantować jak najmniejsze straty ciepła. Decydując się na budowę domu energooszczędnego musimy bezwzględnie pilnować doboru odpowiedniej jakości, a w konsekwencji nie najtańszych materiałów budowlanych.

Odpowiednio dobrane materiały izolacyjne stanowią podstawę założeń budownictwa energooszczędnego. Obecnie niezwykle dużą rolę przykłada się do ocieplenia budynku. Budynek należy ocieplić w całości, nie zapominając o odpowiednim dociepleniu posadzki na gruncie, a przede wszystkim ław lub płyty fundamentowej, i elementów, o których często zapominamy takich jak: podcienie, słupy, ściany i sufity garażu, czy płyta balkonu. Jednym z najważniejszych elementów będzie jednak odpowiednie docieplenie i uszczelnienie dachu lub stropodachu i tarasów. Również w tym przypadku jakość i sposób wykonania liczy się najbardziej, gdyż trudne do przewidzenia mostki termiczne na łączeniach poszczególnych elementów dadzą się we znaki już podczas pierwszej zimy. Należy pamiętać, że im grubszą dajemy izolację budynku tym mostki termiczne mają większe znaczenie, a później w użytkowaniu są bardziej uciążliwe. Rodzaj użytego materiału dociepleniowego ma mniejsze znaczenie, chociaż każdy z nich ma swoje zalety i wady, które warto rozważyć w indywidualnym przypadku.

Już na wstępie procesu projektowego należy, zależnie od warunków i możliwości lokalnych, wybrać optymalne paliwo grzewcze, a następnie dostosować układ funkcjonalny budynku do jego rodzaju. W domach energooszczędnych dąży się do minimalizacji zapotrzebowania na paliwo do ogrzania budynku, pozostawiają na niezmiennym poziomie zużycie energii dla ogrzania wody użytkowej. W budownictwie energooszczędnym zaleca się wybór rozwiązań łączonych, czyli instalacji umożliwiającej wspomagająco korzystanie z paliwa zewnętrznego takiego jak gaz, prąd, drewno, czy ekogroszek, przy jednoczesnym i podstawowym korzystaniu z naturalnych źródeł energii takich jak słońce, wiatr, czy ciepło wewnętrzne ziemi. Niezależnie od wybranego paliwa zewnętrznego podczas wyboru kotła należy zwracać szczególną uwagę na jego parametry techniczne związane z energooszczędnością, a przy montażu całej instalacji wewnętrznej na jej odpowiedni dobór i jakość, a następnie na fachowy montaż. Nie należy zapominać, że niezmiernie ważnym, a często pomijanym elementem, jest późniejsza odpowiednia kontrola i regularny przegląd całej instalacji grzewczej w użytkowanym budynku, gdyż dom jest energooszczędny dopiero wtedy, gdy jego instalacja działa poprawnie.

Często pomijanym, a również istotnym dla energooszczędności budynku problemem, jest odpowiedni dobór materiałów wykończeniowych i ich kolorystyki. Niezaprzeczalnym jest fakt, że np. dach pokryty blachodachówką będzie się bardziej nagrzewał latem, co przy jednoczesnym nieumiejętnym, bądź nieodpowiednim dociepleniu może powodować przegrzewanie się pomieszczeń najwyższych kondygnacji. Zimą sytuacja będzie oczywiście odwrotna. Z kolei tzw. "zielone dachy", które najczęściej są dachami płaskimi, wspomagają w tworzeniu dobrego mikroklimatu wewnątrz budynku, dodatkowo go uszczelniając i ocieplając. W kwestii kolorystki, kolory jasne nie pochłaniają promieni słonecznych, a błyszczące je odbijają. Zatem elewacje południowe lepiej jest pokrywać kolorami jasnymi, natomiast tam, gdzie słońca jest mniej - ciemnymi. W przypadku, gdy decydujemy się na budowę kominka warto rozważyć usytuowanie zapasu drewna kominkowego na elewacjach zachodnich (od strony przeważających wiatrów) i północnych, by uchronić przed nadmiernymi stratami ciepła.

Projektując dom energooszczędny warto zawczasu przewidzieć sposoby ograniczania zużycia energii elektrycznej podczas jego użytkowaniu. Rozplanowanie oświetlenia, dobór opraw, oraz sprzętu AGD, a także przewidzenie "inteligentnego" sterowania całością instalacji pozwoli ograniczyć potem zużycie prądu. Pamiętajmy również, że wiele rozwiązań, jak np. pompa ciepła, wentylacja mechaniczna z rekuperacją, czy chociażby ruchome żaluzje zewnętrzne wymagają uwzględniania odpowiedniej instalacji elektrycznej już na etapie projektu.

Współczesne tzw. "rozwiązania inteligentne" dla budynków jednorodzinnych umożliwiają zarówno zmniejszenie strat ciepła obiektu, jak również minimalizują jego przegrzanie. Zatem rozważając budowę domu energooszczędnego warto rozważyć montaż takich elementów, jak na przykład: automatyzacja pracy układów ogrzewania i wentylacji z automatyką pogodową, automatyzacja wewnętrznej instalacji elektrycznej minimalizująca zużycie energii elektrycznej, czy chociażby automatyczne żaluzje lub rolety zewnętrzne odpowiednio nasłoneczniając i uniemożliwiające przegrzewanie się pomieszczeń. Należy pamiętać, że większość wyżej wymienionych rozwiązań należy przewidzieć już a etapie projektowania, by uniknąć niepotrzebnych dodatkowych wydatków w trakcie budowy budynku związanych z jego dostosowywaniem.

Kolektory słoneczne, pionowe pompy ciepła, rekuperatory w wentylacji mechanicznej, panele fotowoltaiczne, odzysk zużytej wody, wykorzystanie wody deszczowej, kominek z płaszczem wodnym, czy wreszcie przydomowe wiatraki wydają się być niezwykle istotne we współczesnym budownictwie energooszczędnym. Jednak zastosowanie wszystkich wymienionych powyżej technologii byłoby bardzo kosztowne i niekoniecznie racjonalne w każdym przypadku. Bo przecież czy zastosowanie kolektorów słonecznych na dachu zacienionego od okolicznych drzew budynku miałoby sens, lub zastosowanie pionowej pompy ciepła w terenie skalistym, czy też przydomowy wiatrak w terenie osłoniętym od wiatru lub mało wietrznym, jak na przykład okolice Wrocławia? Dlatego decydując się na zastosowanie alternatywnych źródeł energii należy każdorazowo przeanalizować lokalizację i jej możliwości.

Wielu osobom energooszczędność kojarzyć się będzie z nowoczesnością. To prawda, że termin ten w odniesieniu do budownictwa pojawił się w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zeszłego stulecia i większość powstających według tej koncepcji budynków cechuje się nowoczesną architekturą. Jednakże przy odpowiednim doborze technologii, materiałów, oraz profesjonalnym projekcie i wykonawstwie, również domy tzw. tradycyjne mogą spełniać kryteria budynków energooszczędnych.

Przedstawione uwagi wydają się Państwu znajome? To prawda, nie pretendujemy do roli odkrywców nowych technologii. Naszym celem była próba ich zebrania w jednym miejscu i takiego usystematyzowania, aby ułatwić czytelnikowi podejmowanie odpowiednich decyzji na odpowiednim etapie budowy. Rozwinięcie i wyczerpujące omówienie każdego z poruszonych tematów zajęłoby pokaźny tom, dlatego uważamy, że prawdziwą optymalizację można uzyskać odwołując się do pomocy architekta, który we współpracy z innymi specjalistami, opracuje odpowiednie dla nas rozwiązania. Wydanie kilku tysięcy złotych więcej na indywidualny projekt może szybko zwrócić się z nawiązką. Pamiętajmy o powiedzeniu, że pierwszy dom budujemy dla wroga, drugi dla przyjaciela, a dopiero trzeci dla siebie. Architekt ma tych domów za sobą o wiele więcej i niejeden nasz błąd wychwyci od razu.